Bankenunie krijgt officieel gezicht

De Bankenunie, het kindje van de Europese Monetaire Unie, heeft eindelijk een gezicht gekregen. Op 4 november 2014 heeft de Europese Centrale Bank (ECB) officieel het toezicht overgenomen over circa 130 grote Europese landen uit de eurozone. Wat is de Bankenunie precies?

De afgelopen maand werden we met de resultaten van de stresstest (financiële gezondheid van grootste Europese banken) al geïntroduceerd met een van de eerste werkzaamheden van de Bankenunie. Deze ‘Comprehensive Assessment’ markeerde de start van de Bankenunie. Hiermee wordt een stelsel van veiligheidsmaatregelen ingevoerd dat problemen bij banken in een vroeg stadium moet signaleren.

Zo is een belangrijke bepaling in de Bankenunie dat de Europese Centrale Bank het toezicht op de belangrijkste banken overneemt van de nationale toezichthouder. Dit betekent een verscherpt toezicht, in eerste instantie bij ongeveer 130 banken en later volgen de andere 4000 Europese banken. Als zich vanaf nu ongelukken voordoen in de bankensector, valt dat onder de verantwoordelijkheid van de ECB. Alle landen die de euro voeren, doen ook mee aan de Bankenunie. EU-landen die geen lid zijn van de muntunie, kunnen zich er wel bij aansluiten.

Waarom een unie?

Een bankenunie draagt volgens voorstanders bij aan de financiële stabiliteit in Europa, en zo ook aan de komst van sterkere banken. Sterkere banken kunnen dan weer beter dienstbaar zijn aan burgers en bedrijven, met o.a. betalingsdiensten en spaarmogelijkheden. Veel Europese banken werken grensoverschrijdend en zijn financieel sterk met elkaar verweven. Zoals we gezien hebben bij de financiële crisis kan een probleem bij een buitenlandse bank zo ook een Nederlands probleem worden. Om deze problemen af te zwakken kennen alle banken in de eurolanden onder de unie gelijke regels, met centraal toezicht en dezelfde afspraken over hoe in te grijpen bij banken die in de problemen zitten. Zo zijn banken beter onderling met elkaar te vergelijken en kunnen beslissingen sneller worden genomen. Deze regel vormt de basis van de Europese Bankenunie.

Afspraken Europese Bankenunie

Andere afspraken die Europese leiders in de afgelopen tijd hebben gemaakt is onder andere dat alle banken de komende jaren hun buffers moeten versterken om tegenslagen beter op te kunnen vangen. Dit geldt echter ook voor kleinere banken. Daarnaast moeten eerst aandeelhouders en obligatiehouders de financiële tekorten opvangen als een bank dreigt om te vallen, waardoor banken niet alleen met overheidsgeld (door de belastingbetaler dus) worden gered. Door deze afspraken liggen de risico’s van de financiële wereld weer bij de banken zelf.

De eurolanden hebben de afspraken over het toezicht in 2013 afgerond. De ECB houdt overzicht op de grote Europese banken. Deze werken veelal grensoverschrijdend en zijn van groot belang voor de stabiliteit van het Europese financiële stelsel. De kleinere banken en de middelgrote blijven ook toezicht kennen, dit gebeurt door de nationale toezichthouders. In Nederlands is dit bijvoorbeeld de Nederlandse Bank in samenwerking met de AFM. Echter, de basis voor dit nationale toezicht wordt wel opgesteld door de ECB.

Ook belangrijk is het Permanent Europees noodfonds ESM (European Stability Mechanism). Dit fonds leent geld aan eurolanden met financiële problemen om de financiële stabiliteit in Europa te garanderen.